De piron; sieraad op een stolpdak

De piron is een onbekend en onopgemerkt sieraad op het dak van een stolpboerderij. Hoewel deze rechtopstaande dakelementen niet op elk stolpdak voorkomen, zijn ze wel degelijk op veel stolpen te vinden. Dan moet je wel even omhoog kijken naar de plek waar meerdere dakvlakken in een punt bij elkaar komen. Het is een relatief moderne toepassing in de bouwkunst. Rond 1900 werd het gebruikelijk op deze plek (het broekstuk) een rechtopstaand ornament te plaatsen: de piron. Zo’n broekstuk heet ook wel een vorstenhoed, waarop eveneens een opstaande versiering kan worden gemonteerd.

Pironnen, ook pinakels of dakpunten genaamd, worden van verschillende materialen gemaakt: lood, zink, keramiek en hout. Ze worden nog steeds geproduceerd. Bijvoorbeeld maakt AGS Products in Dordrecht pironnen op maat in zink en lood en keramieken exemplaren worden gemaakt en geleverd door zowel Kleiwarenfabriek Firma Gebroeders Ginjaar in Leiderdorp als Beryl House in Dronten. Ook de bekende dakpanleverancier Wienerberger maakt en levert pironnen van gebakken klei met op internet zelfs een instructiefilmpje voor zelfmontage.

Pironnen zijn meestal bol- of kegelvormig. Op stolpboerderijen ziet men vooral houten exemplaren, meestal uitgevoerd als een vierkant zuiltje met een platte hoed van hout en of zink. Ze zijn behalve een sieraad, ook functioneel, want in feite doet een piron hetzelfde als de makelaar: het beschermt een plek waar meerdere houtconstructies bijeenkomen tegen inwateren. Zie het voorbeeld aan de Oude Gracht in Enkhuizen.

EEN ONDERGEWAARDEERD DETAIL

Eigenlijk is het vele malen leuker om zelf in je eigen omgeving pironnen op stolpendaken te ontdekken. Hiermee groeit als vanzelf de liefde voor de stolp nog groter, want opnieuw geeft dit Noord-Hollandse icoon van agrarisch erfgoed iets van zin intrinsieke schoonheid prijs. Waarbij een vergissing bovendien snel is gemaakt. Ga hiervoor maar eens kijken aan de Dorpsstraat te Nieuwe Niedorp waar de stolp op nummer 78 is getooid met een extravagant vormgegeven ventilatiekanaal in het midden van de nok.

Een vergissing is snel gemaakt, wil ik maar schrijven. Op de fiets of wandelend is al snel in uw eigen omgeving een serie van dit soort onbekende bouwelementen te ontdekken. Gaandeweg leer je meteen een totaal onopgemerkt detail van de stolpboerderij kennen en waarderen.

Zeg nu zelf, wie had nu eerder van het fenomeen piron gehoord of gelezen, terwijl het zulke ontzettend aardige accenten zijn? Het is niet alleen vanwege de standplaats een echt hoogtepuntje. Je moet er wel een metertje of vijftien voor omhoog kijken, want daar staan ze: de pironnen.

‍

‍