Westfries Museum kijkt verder dan eigen muren

De werkkamer van Ad Geerdink ademt geschiedenis. Van de prachtige slingerklokken die zijn stemgeluid een keer per halfuur overstemmen en het authentieke meubilair, tot de twee portretten die boven zijn secretaire -“Arbo goedgekeurd”- het werk van de directeur van het Westfries Museum in Hoorn gadeslaan. “Het voelt heerlijk om omgeven te zijn door de geschiedenis en je daardoor te laten inspireren tot mooie plannen. Waarin we onze passie voor het verleden kunnen overbrengen. Dat lukt uiteraard alleen als je daarvoor openstaat. Daarom proberen we mensen voortdurend te prikkelen en te verrassen.”

Mooie plannen zijn er volop in het Westfries Museum. Ook in 2019, waarin NBTC Holland Marketing het thema ‘Rembrandt en de Gouden Eeuw’ centraal heeft gesteld. Van Middelburg tot Enkhuizen loopt een route om toeristen te laten zien dat de Gouden Eeuw niet alleen leeft in Amsterdam, maar in veel meer plaatsen. Bijvoorbeeld in de driehoek Hoorn, Enkhuizen en Medemblik. “Het Westfries Museum profileert zich als museum van de Gouden Eeuw. Samen met de regio hebben we hard gewerkt om een mooi aanbod neer te zetten. Wij hebben zelf exposities, maar zijn ook betrokken bij initiatieven van anderen. We willen namelijk graag een netwerkmuseum zijn, dat wil zeggen dat we midden in de samenleving staan. Breder kijken dan alleen deze vier muren. Laten zien dat we relevant zijn door verhalen te vertellen die inspireren en verwonderen, en voor herkenning zorgen.”

DE GOUDEN EEUW BREED UITGEMETEN

Volgens Geerdink is in Noord-Holland Noord de Gouden Eeuw niet alleen in West-Friesland te zien maar ook in Alkmaar en op Texel. “Ieder gebied heeft z’n eigen verhaal te vertellen. Veel mensen die geïnteresseerd zijn in de Gouden Eeuw, hebben ook een bredere interesse. Als je ze met onze initiatieven deze kant op kunt krijgen, dan gaan ze vanzelf ook verder de regio in.” Uiteraard heeft het museum zelf exposities samengesteld die inspelen op deze bloeiperiode in Nederland. In het bijzonder is er aandacht voor de voormalige kolonie Nederlands-Indië. “Het is namelijk op 30 mei 2019 vierhonderd jaar geleden dat Batavia is gesticht door Jan Pieterszoon Coen, die hier met zijn standbeeld voor de deur staat. De loftrompet steken over de koloniale tijd gaan we absoluut niet doen, maar deze tijd is wel onderdeel van onze geschiedenis. We moeten erover in gesprek gaan. We proberen met onze exposities mensen op een andere manier te laten kijken naar Nederlands-Indië.”

‍

ROUTE LANGS VIJFTIG GEBOUWEN

Een van de projecten waar het Westfries Museum aan heeft meegewerkt is de route langs vijftig bekende en minder bekende gebouwen in Hoorn, Enkhuizen en Medemblik die een rol hebben gespeeld in de Gouden Eeuw. Het museum zelf, een voormalig regeringsgebouw uit 1632, ontbreekt uiteraard niet. De Statenpoort in Hoorn en in Enkhuizen de voormalige Stadsgevangenis en de vuurtoren zijn eveneens opgenomen. “Ook het Sint Jozefhof in Hoorn, een voormalig gasthuis. Daar zit de oudheidskamer van de Stichting Kaap Hoorn-vaarders, die het verhaal vertellen over de ontdekking van het zuidelijkste puntje van Zuid-Amerika. Daarnaast voert de route langs woonhuizen, winkels en boerderijen. Het leuke is dat je telkens een ander programma kunt samenstellen.”

HEDEN EN VERLEDEN VIA LICHTSHOW VERBONDEN

Daarnaast staat het museum centraal bij een ander project in Hoorn. In de zomer van 2019 wordt de Roode Steen omgetoverd tot openluchttheater. “En ’s avonds komt er een licht- en geluidsshow op het Westfries Museum zelf”, zegt de directeur enthousiast. “Het wordt geen droge geschiedenisles, maar we vertellen een verhaal dat een duidelijke relatie heeft met het heden: ondernemen in tijden van klimaatverandering. In de Gouden Eeuw werd het twee graden kouder, dat had net als nu enorme gevolgen. De Hollanders en West-Friezen profiteerden hiervan en speelden erop in. Omdat zij geen goede landbouwgrond hadden, kochten zij al vanaf de vijftiende of zestiende eeuw hun graan in aan de Oostzee. Toen in het zuiden van Europa door klimaatverandering de oogsten mislukten, werden de Hollanders en West-Friezen aangesproken. Dat was eigenlijk de ruggengraat voor de rijkdom in de Gouden Eeuw. In dit verhaal ligt echt de identiteit van deze regio. Wij denken dat het veel mensen zal verrassen.”

BLOEMPORTRETTEN UIT INDONESIË

De tentoonstelling Indische pracht, met daarin veertig bloemportretten van flora op Indonesië is daar zo’n voorbeeld van, evenals Indisch Palet. Ook is er aandacht voor een relatief onbekend verhaal uit de VOC-periode. Het verhaal van VOCambtenaar Cornelis Chastelein: “Een project van fotograaf Geert Snoeijer en historica Nonja Peters, dat inspeelt op het maatschappelijke debat over slavernij. Daar zoomen we op in aan de hand van het verhaal van Chastelein. Hij vond slavernij niet de juiste basis om het koloniale systeem op te bouwen. Na zijn dood voegde hij de daad bij het woord: zijn twaalf slavenfamilies kregen een deel van zijn rijkdom en zijn landgoed Depok. De nazaten hebben daar gewoond tot de Indonesische onafhankelijkheid in 1946 en zijn daarna naar onder meer Nederland gevlucht. Snoeijer en Peters hebben de nazaten opgezocht, portretten gemaakt en de levensgeschiedenis opgeschreven. Een deel van de Depokkers kende die historie niet meer; die gemeenschap heeft dat verhaal nu teruggekregen. Dat is ontzettend waardevol.”

VIRTUEEL VLIEGEN OVER BATAVIA

Een technologisch hoogtepunt wordt de nieuwe tentoonstelling in ‘virtual reality’, waarbij mensen over de eerste geschilderde landkaart van Batavia uit 1627 kunnen vliegen. “Af en toe kun je landen, waardoor je een beeld krijgt hoe dat vroege Batavia eruitzag. Men dacht altijd dat het een Hollandse stad was, maar je ziet eigenlijk dat het een smeltkroes was van culturen.” Met de ontwikkeling is zo’n anderhalf jaar voorbereidingstijd gemoeid: “Je wilt een zo waarheidsgetrouw mogelijk beeld geven en niet gefantaseerd. De ontwikkelaar wil ieder detail weten, bijvoorbeeld wat voor dakpannen er op het dak lagen.”

HALVE MAEN

Als laatste tastbare icoon van de Gouden Eeuw noemt museumdirecteur Geerdink het schip de Halve Maen dat in de Hoornse haven ligt. “Als je wilt beleven hoe het geweest moet zijn om op zo’n schip de wilde zeeën te bevaren en de wind door je haren te voelen, moet je daar een bezoek aan brengen. Een mooie manier om geschiedenis te beleven. En als je de Halve Maen ziet zeilen aan de horizon, kijk je echt even terug naar de Gouden zeventiende eeuw.”

‍Tekst: Tekstgenoten | Fotografie: Natascha Libbert